Help, wat moet ik met het referendum over Oekraïne?

Op 6 april mogen we voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis onze stem uitbrengen in een raadgevend referendum. Onderwerp: het associatieverdrag met Oekraïne. 
Hieronder staat nuttige informatie over wat u moet weten om woensdag een goede keuze te kunnen maken.

Referendum?

Voor het eerst in de geschiedenis mag u als Nederlandse kiezer uw stem uitbrengen in een ‘raadgevend referendum’ dat tot stand is gekomen uit een burgerinitiatief.

Burgers kunnen een raadgevend referendum aanvragen dankzij de Wet raadgevend referendum (Wrr) die sinds juli 2015 van kracht is. Voorwaarde is wel dat 300.000 handtekeningen worden verzameld.

Waarover stemt u?

Actiegroep GeenPeil, een samenwerking tussen website GeenStijl en Burgercomité-EU en Forum voor Democratie, was de eerste die een referendum aanvroeg en direct met succes. De groep haalde 427.939 geldige handtekeningen op.

De initiatiefnemers kozen ervoor om de wet die het associatieakkoord dat de EU sloot met Oekraïne goedkeurt, ter discussie te stellen. De vraag op het stembiljet luidt:

Bent u voor of tegen de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne?

Wat staat er in dat associatieakkoord?

Het grootste deel van het verdrag gaat over economische samenwerking. Oekraïne belooft in het verdrag dat het zijn handelswetgeving in de komende tien jaar gelijktrekt aan die van de Europese Unie (EU). De bedoeling is dat er uiteindelijk een vrijhandelszone wordt gecreëerd.

Maar er gaan ook 17 pagina’s over politiek. De EU heeft er nooit een geheim van gemaakt dat het Oekraïne graag uit de invloedssfeer van Rusland wil halen. Dit verdrag is daar een belangrijk onderdeel van. Naast een verbeterde economische band wil de EU ook een ‘politieke’ associatie met Oekraïne aangaan. Dit wordt door velen, ook in Brussel, beschouwd als een opstapje naar een toekomstig EU-lidmaatschap.

Het verdrag bevat ook bepalingen over samenwerking op het gebied van buitenland-, veiligheids- en defensiebeleid en over financiële steun waarmee de EU wil bijdragen aan de Oekraïense inspanningen op het gebied van economische hervormingen.

Ook zijn er afspraken gemaakt over mensenrechten- en anti-corruptiebeleid in Oekraïne.

Zulke associatieverdragen heeft de EU al met veel meer landen afgesloten, waaronder kandidaat-lidstaten, potentiële kandidaat-lidstaten en voormalige koloniën van de EU-lidstaten. Zo zijn er associatieverdragen met bijvoorbeeld Noorwegen en IJsland, maar ook met Egypte, Israël en veel landen in Afrika.

Niet zomaar een verdrag dus?

Dat het niet zomaar om een verdrag gaat, zoals Nederland ook sluit met landen als IJsland, geeft het kabinet zelf toe. In de Memorie van Toelichting bij de goedkeuringswet schrijft het kabinet dat het hier om ‘het meest verstrekkende en diepgaande associatieakkoord’ betreft ‘dat werd getekend tussen de EU en een derde land’.

Overigens, de initiatiefnemers zelf hebben in een interview met NRC aangegeven dat het ze niet te doen is om Oekraïne, maar toch vooral om het bewerkstelligen van een ‘Nexit’.  In die zin kan dit referendum dus ook worden beschouwd als een motie van wantrouwen tegen de EU.

Ja-kamp versus Nee-kamp

De afgelopen dagen is er een heuse discussie op gang gekomen in aanloop naar het referendum. Het debat aan de nee-zijde wordt gevoerd door de initiatiefnemers van GeenPeil, het Burgercomité EU en het Forum voor Democratie. Zij noemen het associatieverdrag een stapje in de richting van een EU-lidmaatschap en zeggen dat het verdrag veel Nederlands belastinggeld zal kosten.

Aan de Ja-zijde zitten onder meer regeringspartijen PvdA en VVD en oppositiepartijen D66 en ChristenUnie.

De voorstanders benadrukken dat het verdrag goed is voor de handel tussen Oekraïne en Nederland en een manier om de Russische invloed in Oekraïne te verminderen.

Hoe staat het er nu voor?

Uit een nieuwe peiling van TNS/Nipo, in handen van Elsevier, blijkt dat de tegenstanders van het akkoord hun voorsprong steeds verder uitbreiden: 54 procent is tegen het verdrag, 36 procent is voor, en 10 procent twijfelt nog.

Ook belangrijk is de kiesdrempel van 30 procent: als de opkomst lager is, dan wordt de uitslag ongeldig verklaard. Volgens de peiling is 32 procent van de kiesgerechtigden van plan te gaan stemmen.

Wat vindt Elsevier?

Wat gebeurt er met de uitkomsten van het referendum?

Als de meerderheid van de kiezers in het referendum tegen de nieuwe wet stemt én de opkomst hoger is dan dertig procent, dan moet de regering de wet – en dus het verdrag – opnieuw in overweging nemen en eventueel opnieuw voorleggen aan het parlement. De overheid bepaalt dan opnieuw of het achter het verdrag staat.

Is de opkomst lager dan dertig procent of stemt de meerderheid voor de wet, dan treedt de wet in werking en kan het verdrag worden gesloten. Het verdrag zal in werking treden zodra alle andere EU-landen het verdrag ook goedgekeurd hebben.

Wat vindt de ChristenUnie van het raadgevend referendum als instrument?

Hoewel de ChristenUnie mensen aanspoort om bij elke gelegenheid die zich voordoet haar stem uit te brengen, was de ChristenUnie geen voorstander van de introductie van een raadgevend referendum. Een volksvertegenwoordiger moet zonder bezwaar kunnen stemmen in het parlement en een raadgevend referendum ‘belast’ een volksvertegenwoordiger met een ‘moment-peiling’ onder het volk. Tegelijkertijd is de ChristenUnie van mening dat bij een overdracht van nationale soevereiniteit aan de EU of bij een inperking van democratische bevoegdheden van het nationale parlement sprake zou moeten zijn van een zware toets met een hoge drempel. In dergelijke gevallen kan een raadgevend referendum een dergelijke drempel zijn.

Wat vindt de ChristenUnie van het associatieverdrag?

De ChristenUnie heeft ingestemd met de goedkeuring van het associatieverdrag met Oekraïne omdat goede betrekkingen met landen die grenzen aan de EU belangrijk zijn. De ChristenUnie ziet graag dat Oekraïne als buurland meer gericht wordt op de EU. Daarom hebben we ingestemd met een verdrag dat de samenwerking tussen de EU en Oekraïne op meerdere vlakken verbetert. Dan gaat het niet alleen om economische en politieke samenwerking, maar om ondersteuning op het gebied van mensenrechten- en anti-corruptiebeleid. Op deze manier is er sprake van een win-win situatie die de stabiliteit aan de oostgrenzen van de EU moet verbeteren.

Wil de ChristenUnie dat Oekraïne ook lid wordt van de EU?

Nee, de ChristenUnie ziet het associatieverdrag met Oekraïne nadrukkelijk níet als een stap in de richting van een EU-lidmaatschap. Toetreding van Oekraïne tot de EU is niet aan de orde, dit staat ook niet in het verdrag. 

Het is nu zaak om pas op de plaats te maken met de uitbreiding van de EU. Alleen lopende onderhandelingen met een aantal landen op de Balkan, zoals Albanië, Macedonië, Montenegro en Servië kunnen worden voortgezet. 

Deze landen kunnen alleen toetreden als ze aan de strenge toetredingsvoorwaarden voldoen. De ChristenUnie wil geen nieuwe onderhandelingen starten met andere landen. 

Dus voor Oekraïne geldt: samenwerking ja, toetreding nee

Adviseert de ChristenUnie mij om te gaan stemmen bij het referendum?

Ja, de ChristenUnie vindt het belangrijk dat burgers gebruik maken van hun stemrecht, ook bij referenda.

Wat adviseert de ChristenUnie mij om te stemmen?

De ChristenUnie is zelf vóór het associatieverdrag met Oekraïne onder het motto ‘samenwerking JA, toetreding NEE’.



Met dank aan Elsevier en ChristenUnie